SuriyeÂ’de yeni denklem

BaÅŸbakan Binali Yıldırım’ın geçiÅŸ süreci için Esed’in görevde kalmasını Ankara’nın kabul edebileceÄŸine dair açıklamaları, ardından “Kriz bize terör örgütü olarak dönüyor, bir an önce çözülmeli. Ä°stesek de istemesek de Esed bir aktör” sözleri, Ankara’nın Suriye politikasında bir deÄŸiÅŸime iÅŸaret ediyor.

Yakın zamana kadar geçiÅŸ döneminde de Esed’in görevde kalmasının kabul edilemeyeceÄŸi en üst düzeyde dillendirilirken, ilk kez bunu yumuÅŸatan bir açıklama hafta sonu Yıldırım’dan geldi.

BaÅŸbakan'ın açıklamalarına göre, Türkiye için öncelik artık Esed’in görevi bırakması deÄŸil, krizin “Suriye’nin toprak bütünlüğüne zarar gelmeden” çözülmesi.

Politikada deÄŸiÅŸime iÅŸaret eden açıklamalar, Türkiye’nin Rusya ile iliÅŸkilerini yeniden normalleÅŸtirmesinin ardından geldi. ErdoÄŸan’la 9 AÄŸustos’ta St. Petersburg’da görüşmesinden önce Putin, Bakü’de Ä°ran Devlet BaÅŸkanı Ruhani ile bir araya gelmiÅŸti. Sonrasında da Ä°ran DışiÅŸleri Bakanı Zarif Ankara’daydı. Zarif’in ziyaretinin üzerinden altı gün geçtikten sonra bu kez ÇavuÅŸoÄŸlu Tahran’a sürpriz bir ziyaret gerçekleÅŸtirdi.

Görüşmelerden sonra, Rusya-Türkiye-Ä°ran iÅŸbirliÄŸinin Suriye’de kalıcı çözüm için çok önemli olduÄŸu açıklamaları yapıldı. Ãœzerinde hemfikir olunan en önemli konu ‘Suriye’nin toprak bütünlüğü’ydü.

ABD ile güven sorunu

Türkiye için 911 kilometrelik sınır komÅŸusu Suriye’de toprak bütünlüğü kritik öneme sahip. Suriye’nin kuzeyinde, PKK’nın Suriye kolu PYD’nin tek taraflı ilan ettiÄŸi kantonları Ankara tehdit olarak görüyor.

BeÅŸ yılı aÅŸkın süredir Rusya ve Ä°ran Esed’in yanında yer alırken Türkiye, ABD ve Avrupa ülkeleriyle birlikte muhalifleri desteklemiÅŸti. Ancak, bu süreçte ABD, Esed’in görevden çekilmesini saÄŸlayacak hiçbir adım atmadı. Bunun yerine IŞİD’le savaÅŸa odaklandı. IŞİD’le savaşında da, Türkiye’nin tehdit olarak gördüğü PYD’ye destek verdi. PYD’nin bu ÅŸekilde güçlenmesi, Ankara ve Washington iliÅŸkilerinin bozulmasına ve Ankara’da güven kaybına yol açtı. Al Jazeera’ye konuÅŸan üst düzey bir Türk yetkili, PYD’yi desteklediÄŸi sürece Suriye sahasında ABD’ye tamamıyla güvenmenin mümkün olmayacağını söyledi.

Yeni dönemde, Türkiye’nin, Rusya ve Ä°ran’la birlikte Suriye’nin toprak bütünlüğünü saÄŸlamaya yönelik bir strateji geliÅŸtireceÄŸinin iÅŸaretleri geliyor.

Türkiye bunu yaparken, özellikle sınırında kontrol ettiÄŸi bölgelerde IŞİD’le mücadeleyi de sürdürecek. Mücadeleyi, muhalifleri desteklemesi ÅŸartıyla ABD ile yürütmeye, yani eski ortağıyla iÅŸbirliÄŸine de devam edecek. ABD son günlerde Mare-Carablus hattında IŞİD’e yönelik bombardımanı artırdı. Bölgedeki muhalif komutanlar da Al Jazeera’ye koalisyon ve Türkiye’nin desteÄŸiyle IŞİD’i bölgeden temizleme planları yapıldığı bilgisini verdi.

YakınlaÅŸmanın ardından rejim YPG’yi vurdu

Türkiye’nin PYD hassasiyetinin sürdüğü, Rusya ve Ä°ran’la yakınlaÅŸtığı günlerde Suriye rejimi ilk kez, Haseke’de PYD’nin silahlı kanadı YPG hedeflerini havadan vurdu. YPG ve rejimin hâkim olduÄŸu bölgede daha önce küçük çatışmalar çıkmış ancak hızlıca sonlandırılmıştı. Bu kez öyle olmadı. Rejim YPG’yi birkaç gün boyunca vurdu. Sahadaki güçleri arasında da çatışmalar çıktı, YPG bazı bölgeleri ele geçirdi.

UlaÅŸtığımız YPG kaynakları, YPG içindeki hâkim görüşün, Esed’in bombardımanı, Türkiye’nin Rusya ve Ä°ran ile yakınlaÅŸmasından sonra özellikle yaptığı yönünde olduÄŸunu savundu.

Al Jazeera’ye konuÅŸan Amerikalı diplomatik kaynaklar, bu haberlerden ‘büyük tedirginlik duyduklarını, en hızlı ÅŸekilde çatışmaların sonlandırılması anlaÅŸmasına uyulması gerektiÄŸini’ söyledi. Haseke yakınlarında IŞİD’le mücadele operasyonları çerçevesinde ABD’li özel birlikler ve askeri danışmanlar bulunuyor.

Pentagon, ABD jetlerini bölgeye gönderdi

Pentagon daha sonra, “sahadaki Amerikan birliklerine yönelik tehdit olursa koruyacağı” gerekçesiyle, savaÅŸ uçaklarını Haseke üzerinde uçurdu.

Ertesi gün de, Ä°ran destekli Hizbullah’ın, bölgede rejime destek olması için savaşçılarını Haseke’ye gönderdiÄŸi haberleri, Hizbullah’a yakın Lübnanlı medya organlarında yer aldı. Suriye’deki karşıt gruplar ABD, Rusya ve Ä°ran ilk kez PYD ve rejim üzerinden ciddi bir gerilim yaÅŸadı.

Moskova’da bulunan PYD bürosu üzerinden YPG ile de temasını kesmeyen Rusya, AFP’nin haberine göre çatışmaların durdurulması için arabuluculuk yaptı. Ancak ateÅŸkes için uzlaÅŸma saÄŸlanamadı.

Ä°ran-Rusya gerilimi de sona erdi

Tüm bu süreçte asıl kilit rolü oynayan geliÅŸme, Ä°ran ve Rusya’nın Suriye üzerinden yaÅŸadığı gerginliÄŸin sona ermesi oldu. Rusya Mart ayında Suriye’deki hava kuvvetlerinin bir kısmını geri çektikten sonra, rejimin Ä°ran destekli Halep kuÅŸatması güç kaybetmiÅŸ, Ä°ran’ın Suriye’deki asker kaybı da artmıştı.

Al Jazeera’ye konuÅŸan bir Rus diplomatik kaynak, Ä°ran’ın Halep operasyonunda yeterince destek olmadığı gerekçesiyle Ruslara çok kızgın olduÄŸunu ve sorunu çözmeye çalıştıklarını söylemiÅŸti.

Putin ve Ruhani’nin Bakü görüşmesine kadar yaÅŸanan gerilim iki ülke yetkililerinin açıklamalarına yansımıştı. Rus DışiÅŸleri Bakanlık Sözcüsü Zaharova “Esed’in kalmasında ısrarcı olmadıklarına” dair açıklama yapmış,  Hamaney’in BaÅŸdanışmanı Velayeti ise buna, “Esed kırmızı çizgimiz” diyerek karşılık vermiÅŸti.

Rus savaÅŸ uçakları ilk kez Ä°ran’daki üssü kullandı

8 AÄŸustos'taki Putin-Ruhani görüşmesinin ardından, Esed rejiminin ilk kez YPG hedeflerine hava saldırıları düzenlemesi gibi savaşın kritik geliÅŸmelerinden biri daha yaÅŸandı. Rusya 16 AÄŸustos’ta ilk kez Ä°ran’daki Hamedan Hava Ãœssü’nü kullanarak Suriye’deki hedefleri vurdu. Ä°ran, 1979’daki Ä°slam Devrimi’nden bu yana ilk kez bir askeri üssünü baÅŸka bir devlete açmış oldu.

Her ne kadar Ä°ran Savunma Bakanı Dehkan, Hamedan üssünü kullandığını açıklayan Rusya’ya ‘gizli kalmalıydı’ diye tepki gösterse ve ardından üssün kullanımının Ruslara geçici olarak kapandığı açıklaması gelse de bu geliÅŸme, Rusya’nın bölgedeki konumunu güçlendirdiÄŸini ve iki ülkenin anlaÅŸmazlıklarının büyük oranda çözüldüğünü gösterdi.

Rusya, operasyonlar sırasında Irak hava sahasını da kullanıyordu. Bu esnada, Ä°ran’ın etkisiyle Türkiye ile gerilim yaÅŸayan Irak’tan da olumlu sinyaller gelmeye baÅŸladı. Al Jazeera’ye konuÅŸan Irak’ın Ankara Büyükelçisi El Alawi, iki ülke arasındaki iliÅŸkilerin eskiye döneceÄŸini, sorunların çözümüne çok yaklaşıldığını söyledi.

Ä°ran’dan PJAK operasyonları

Ä°ran’ın PKK’nın ülkedeki uzantısı PJAK’a yönelik tavrı da son aylarda sertleÅŸti. 2011’deki ateÅŸkesin ardından siyasi tutukluların idamı askıya alınmıştı. 9 AÄŸustos’ta, yani ErdoÄŸan Rusya’dayken, 2010’da idam cezasına mahkûm edilen ancak cezası askıya alınan bir PJAK mensubu Ä°ran’da idam edildi.

Ä°ran Devrim Muhafızları’nın Haziran’da baÅŸlattığı PJAK’a yönelik operasyonları da yer yer devam ediyor.

PKK’ya baskı artarken Pentagon’dan Mumbuc açıklaması

Ä°ran’ın PJAK’a karşı sertleÅŸtiÄŸi, Türkiye’de PKK saldırılarının arttığı, Suriye’de rejimin PYD’yi ilk kez havadan bombaladığı bir dönemde, PYD’nin öncülüğünde Suriye Demokratik Güçleri, ABD desteÄŸiyle Mumbuc’a ilerledi.

Türkiye, Mumbuc operasyonundan sonra SDG’nin bölgeden çekileceÄŸine dair Washington’dan söz almıştı.

21 AÄŸustos günü Pentagon’dan bir açıklama yapıldı ve Mumbuc’da birçok patlayıcının bulunduÄŸu, SDG’nin bunları temizlediÄŸine dikkat çekildi. SDG’nin, IŞİD’in geri dönmesine asla izin vermemek üzere bölgede çalıştığı ve bunun zaman aldığı belirtildi.

Ankara bir yandan Moskova ve Tahran’la birlikte Suriye’de daha aktif olacağını açıklarken, bir yandan da ABD’nin Mumbuç’la ilgili sözünü yerine getirmesini bekliyor.

kaynak: aljazeera.com.tr